مروری بر تاریخچهٔ حسابداری

حسابداری چیست؟

قبل از مرور تاریخ حسابداری، اول باید اون رو بشناسیم تا بدونیم داریم در مورد چه موضوعی صحبت می‌کنیم. حسابداری رو میشه فرآیند ثبت و تجزیه و تحلیل اطلاعات و معاملات مالی یک کسب‌وکار معرفی کرد. ثبت منظم داده‌های مالی مثل میزان درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌ها و تهیهٔ گزارش‌ها و صورت‌های مالی از جمله وظایفی هست که یک حسابدار به انجام می‌رسونه. کسب‌وکارها در تمامی مراحل فعالیت خودشون با حساب‌وکتاب و در نتیجه با حسابداری سروکار دارن.

تاریخچهٔ حسابداری در جهان

قطعا در دوران باستان حسابداری به شکل امروزی وجود نداشته، اما آدم‌ها در همهٔ ادوار تلاش می‌کردن که حساب و کتاب دارایی‌های خودشون رو داشته باشن. طبعا اولین مدارک وجود حسابداری به دورانی برمی‌گردن که انسان توانایی بیان مفاهیم در قالب حروف و اعداد رو پیدا کرده بوده؛ اما مسلما محاسبات این‌چنینی قدمت بیشتری دارن.

به هر صورت، در تمدن‌های میان‌رودان (بین‌النهرین)، مصر و یونان میشه شکل‌های اولیهٔ حسابداری رو مشاهده کرد. اهالی میان‌رودان از الواح گلی برای ثبت معاملات مالی استفاده می‌کردن. مصری‌ها هم با دقت زیاد سوابق مالیات، غلات و کالاهای اساسی رو نگهداری می‌کردن.

شیوه‌های حسابداری در سده‌های میانه (قرون وسطی) در ایتالیا تکامل پیدا کرد. وارثان امپراتوری روم سیستم حسابداری دو طرفه رو رواج دادن. در این شیوه، هر تراکنش مالی حداقل در دو حساب مختلف، اثرات برابر و متضاد ایجاد می‌کنه.

تاریخچهٔ حسابداری در جهان در دورهٔ انقلاب صنعتی، یادآور تحولات بسیار بزرگیه. با گسترش تجارت در این عصر، نیاز به روش‌های پیچیده‌تر حسابداری بیش از پیش احساس میشد. اصول و استانداردهای حسابداری مدرن مثل اصول پذیرفته شدهٔ حسابداری در آمریکا و استانداردهای بین‌المللی گزارش مالی در این دوران توسعه پیدا کردن.

در دوران معاصر، حسابداری هم مثل خیلی از دانش‌ها و تخصص‌ها تحت تاثیر فناوری‌های روز قرار گرفت و تحولات تازه‌ای رو تجربه کرد. حرکت به سمت سیستم‌های دیجیتال اتفاق مهمی بود که باعث تغییرات زیادی شد.

این روزها نرم‌افزارهای حسابداری کامپیوتری به شکلی بسیار پیشرفته داده‌ها رو تجزیه و تحلیل می‌کنن و با ساده‌سازی فرآیندهای مالی، به کمک کسب‌وکارهای کوچیک و بزرگ میان. حالا دیگه استفاده از امکاناتی مثل نرم افزار حسابداری ابری هم، کاری معمولی ولی تاثیرگذار محسوب میشه. نکتهٔ مهم در مورد شیوه‌های حسابداری مدرن، سرعت، دقت و کارایی بسیار بالای اون‌هاست. دیگه خبری از خطاهای انسانی بر اثر اشتباه دیدن اعداد و حواس‌پرتی و خستگی و بی‌حوصلگی نیست. علاوه بر این، قابلیت‌هایی مثل مدیریت انبار هم در بعضی از این نرم‌افزارها وجود داره.

تاریخچهٔ حسابداری در ایران

مگه میشه دنبال هنر و دانشی بگردی و سرنخی از اون رو در ایران پیدا نکنی؟ ایرانی‌ها اولین امپراتوری تاریخ رو بنا نهادن، سده‌های متوالی کار بازرگانی کردن و از ستون‌های اصلی جاده ابریشم بودن، بنابراین طبیعیه که با حسابداری آشنایی جدی داشته باشن.

هخامنشی‌ها که در سازمان‌دهی امور مختلف تبحری کم‌نظیر داشتن، در بحث حسابداری هم کارهای بزرگی کردن. در این عصر طلایی، سوابق معاملات مالی، هزینه‌ها و مالیات به شکلی دقیق جمع‌آوری و نگهداری می‌شدن. الواح گلی پیدا شده در تخت جمشید شاهد مهمی برای این مدعا هستن که ثابت می‌کنن تمامی کارگرهایی که در ساخت کاخ‌های شاهی نقش داشتن، حقوق خودشون رو تمام و کمال دریافت می‌کردن. این فصلی درخشان در کتاب تاریخچه حسابداری به حساب میاد.

رشد و توسعهٔ اصول حسابداری تا دوران اسلامی ادامه پیدا کرد. دانشمندهای بزرگ ایرانی با نبوغ فراوانی که از خودشون نشون دادن، سهم مهمی در پیشرفت‌های این دوران داشتن. کافیه نگاهی به فهرست ریاضی‌دان‌های ایرانی و نظریاتشون بندازین تا ارزش کارهاشون براتون مشخص بشه.

بعد از چند قرن افول تمدن ایرانی، از اوایل سدهٔ گذشته و با بازگشت ایران به عرصهٔ صنعت و تجارت، حسابداری هم دستخوش تغییرات زیادی شد. در این دوران حسابداری از نو تعریف شد و سبک‌ها و شیوه‌های جدید این دانش مورد استفاده قرار گرفتن. بعد از انقلاب اسلامی و با ورود موازین شرعی به رویه‌های مالی، حسابداری دوباره دچار تحولات اساسی شد.

در حال حاضر حسابداری در ایران، ترکیبی از استانداردهای بین‌المللی و اصول اسلامی رو به نمایش می‌ذاره. این دانش کاربردی در دانشگاه‌های کشور تدریس میشه و اتفاقا جزو رشته‌های پرطرفدار هم هست.

کاربرد حسابداری در عصر حاضر

با مطالعهْ تاریخچه حسابداری متوجه شدیم که تمدن‌های بزرگ چطور و به چه منظوری این دانش رو به کار می‌گرفتن. اما در عصر حاضر، حسابداری پیچیدگی‌ها و در نتیجه کاربردهای خاص خودش رو پیدا کرده که در ادامه به اون‌ها اشاره می‌کنیم.

چه صاحب کسب‌وکار باشید، چه حقوق بگیر، حسابداری می‌تونه داده‌های مالی کلیدی رو در اختیارتون بذاره تا در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌هاتون عملکرد بهتری داشته باشید. در امور مالی شخصی می‌تونید از حسابداری برای مدیریت بهتر درآمدها و هزینه‌ها استفاده کنید تا توانایی بودجه‌بندی و پس‌انداز رو به‌دست بیارید. حسابداری برای کسب‌وکارتون هم تضمین‌کنندهٔ ثبات مالی و موفقیت محسوب میشه. شما نه تنها می‌تونید حساب درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌های خودتون رو داشته باشید، بلکه می‌تونید با ارائهٔ اطلاعات دقیق به سرمایه‌گذارها و نهادهای نظارتی، سلامت مالی کسب‌وکار خودتون رو تضمین کنید. اگه بگیم موفقیت در کسب‌وکار بدون بهره‌گیری از حسابداری غیرممکنه، به هیچ عنوان اغراق نکردیم.

سخن پایانی

در این مطلب تلاش کردیم نگاهی کوتاه بندازیم به حسابداری و حوادثی که از سر این دانش کاربردی گذشته. نکته جالب در مورد تاریخچه حسابداری اینه که اسناد اولیهٔ اون همگی مربوط به اشخاص و پروژه‌های بزرگ هستن؛ اما حالا کوچیک‌ترین کسب‌وکارها هم این دانش رو به کار می‌گیرن. در واقع با اطمینان می‌شه گفت که این روزها حتی امور مالی شخصی هم بدون استفاده از حسابداری به جایی نمی‌رسن.